استاندارد آزمایشگاه مدارس
ویژگی های آزمایشگاه استاندارد و ایمن مدارس
برای ایمن سازی مدارس باید مکان های موجود در مدرسه یک به یک ایمن سازی شده باشد. یکی از این مکان های مهم مدرسه ، آزمایشگاه ها هستند که در این مقاله به آن می پردازیم.
در بیشتر مدارس، معمولاً انجام آزمایش در آزمایشگاه صورت می گیرد. بنابراین فعالیت های آزمایشگاهی باید طوری سازماندهی شوند که فرصت های زیادی به منظور مشاهده، طرح سوال و کشف حقایق به وجود آید. ساختار فیزیکی آزمایشگاه باید به نحوی طرح ریزی گردد که برای کارهای گروهی یا انفرادی دانش آموزان مناسب بوده و تمامی ابزارها و مواد شیمیایی پس از انجام آزمایش به راحتی در جای اولیه خود قرار گیرند.
از آنجایی که در آزمایشگاه فرایند یاددهی و یادگیری اتفاق می افتد، بنابراین لازم است تا توجه ویژه‌ای به فضا، دکوراسیون، مهندسی ساختمان و شیوه چینش سکوها و میزهای کار آزمایشگاهی نمود.
تبدیل انبارهای تاریک به آزمایشگاه یکی از خطاهای جبران ناپذیر مسئولین مدارس می باشد که بدون آگاهی از اهمیت محیط آموزشی آزمایشگاه، به این اقدام دست می زنند.
با توجه به گسترش روزافزون استفاده از فعالیت‌های آزمایشگاهی و نوسازی و ساخت مدارس جدید، در این بخش ویژگی فیزیکی یک آزمایشگاه شیمی از لحاظ فضا، ظرفیت، امکانات مورد بررسی قرار می‌گیرد.
الف- فضای یک آزمایشگاه استاندارد
فضای یک آزمایشگاه استاندارد شیمی باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:
- حداقل ابعاد فضای آزمایشگاه با توجه به تجهیزات مورد نیاز، حدود 7.2 متر در 10.8 متر (مساحت حدود 78 متر مربع ) برآورد می شود.
- ارتفاع کف تا سقف آزمایشگاه باید بین 3 تا 3.5 متر باشد.
- آزمایشگاه دست کم دارای دو درب ورودی و خروجی باشد و محوطه درب‌ها به شعاع 1.5 متر خالی بماند.
- در نزدیکی جایگاه معلم، علاوه بر تخته سیاه یا وایت برد، یک میز آزمایشگاهی به ابعاد 1.5 متر در 3 متر مجهز به لوله‌های تاسیساتی باشد.
- علاوه بر محوطه آزمایشگاه، محل انبار مواد شیمیایی نیز در داخل آزمایشگاه در نظر گرفته شود.
- جهت تابش نور طبیعی به صورتی باشد که نور از سمت چپ به تخته سیاه یا وایت برد بتابد.
- در روی میز معلم سکویی برای قرار دادن اورهد ، تلویزیون و یا ویدئو پروژکتور در نظر گرفته شود تا در صورت نیاز بتوان به سهولت از آن ها استفاده کرد.
- سکو و میز کار دانش‌آموزان در پنج ردیف قرار می‌گیرد که در وسط هر ردیف سینک های آزمایشگاهی قرار دارند و چهار دانش‌آموز به صورت دو به دو در ردیف ها کار می‌کنند. بطوری که امکان جابجایی آنها به راحتی میسر است.
- میز دانش‌آموزان باید به طول 80 سانتیمتر و ارتفاع 75 سانتیمتر باشد.
- نزدیک ترین میز کار دانش آموزان به میز کار معلم باید دست کم 1.5 متر فاصله داشته باشد.
- میزهای کار آزمایشگاه با روکش ضد اسید یا سنگ گرانیت ساخته می شوند که ضمن قرار دادن تاسیساتی مثل شیر آب آزمایشگاهی ، پریز برق و شیر گاز شهری مخصوص آزمایشگاه در آن ها، باید زیر این میزها خالی باشد، زیرا در صورت پر بودن زیر سکوها، به هنگام نشستن دانش آموزان برروی چهار پایه، مهره‌های پشت و گردن آنها خیلی زود دچار خستگی شده و گاهی عوارضی مثل آرتروز یا خمیدگی ستون فقرات را در آن ها که در سنین رشد می باشند باعث می شود.
- ارتفاع پنجره‌ها از کف آزمایشگاه نباید کمتر از 100 سانتیمتر باشد. سطح کل پنجره ها نیز نباید از یک پنجم کف آزمایشگاه کمتر باشد.
- نور مصنوعی آزمایشگاه از طریق لامپ‌های مهتابی هر یک به طول 1.2 متر و به فواصل 1.5 متر تامین شود.
- دمای مناسب هوای آزمایشگاه 25 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 65% می باشد.
- کف آزمایشگاه حتماً باید کف شور داشته باشد.
- در بخشی از پوشش داخلی آزمایشگاه که سینک ها قرار دارند با صفحه محافظ دیوار از مصالح غیر قابل نفوذ مانند پلاستیک سخت یا گلازال پوشیده شود.
- ازنظر ایمنی پریزها باید دارای سیم اتصال به زمین باشند. همچنین نصب فیوز ایمنی درشبکه توزیع برق آزمایشگاه ها الزامی است.
- میز کار آزمایشگاه باید دارای لوله‌های تاسیساتی ویژه آب، گاز و نیز پریزهای برق باشد.
- لوله‌های فاضلاب بایستی ضد اسید و ضد چربی بوده و سینک های ظرف‌شویی نیز ضدزنگ باشند.
- پوشش داخلی و رنگ سقف آزمایشگاه ها می تواند سفید، آبی کم رنگ، کرم روشن، سبز خیلی کم رنگ و یا بژ مات باشد.
ب- ظرفیت یک آزمایشگاه استاندارد
ب- ظرفیت یک آزمایشگاه استانداردکارشناسان ظرفیت گنجایش فضای اصلی آزمایشگاه ها را با توجه به امکانات و شرایط انجام فعالیت های آزمایشگاهی، بین 18 تا 20 نفر توصیه می کنند. زیاد بودن بیش از حد دانش‌آموزان در آزمایشگاه کنترل فعالیت های آزمایشگاهی را برای معلم و یا مربی آزمایشگاه مشکل کرده و فرصت کافی برای آموزش همه دانش‌آموزان فراهم نمی شود.
از سوی دیگر ممکن است تعداد دانش‌آموزان در بعضی از کلاس‌های درس بیش از 30 نفر باشد که در این صورت استفاده از نصف کلاس در هر نوبت فعالیت آزمایشگاهی توصیه می شود. این کار باعث رونق و افزایش فعالیت آزمایشگاه ها می شود. همچنین باید توجه داشت که یک آزمایشگاه 18 الی 20 نفره از نظر اقتصادی نسبت به یک آزمایشگاه 36 الی 40 نفره زیر بنا و تجهیزات کمتری لازم دارد.
پ- امکانات یک ازمایشگاه استاندارد
به منظور قراردادن وسایل کار و تجهیزات مورد نیاز آزمایشگاه، علاوه بر وجود قفسه بندی و کابینت آزمایشگاهی ، باید تجهیزات لازم جهت انجام آزمایش، پژوهش فردی و گروهی، تدریس، گفتگو، مشاهده روند آزمایش، نوشتن گزارش و ارائه آن و نیز وسایل لازم برای نمایش فیلم های آموزشی در هر آزمایشگاه موجود باشد.
تجهیزات مورد نیاز برای یک آزمایشگاه استاندارد شیمی عبارتند از:
- کمد ثابت دیواری و قفسه های نگهدارنده ظروف مخصوص نگهداری نمک ها، حلال ها، معرف ها و دیگر مواد.
- قفسه‌های قفل‌دار برای نگهداری ابزار ظریف و مواد شیمیایی سمّی و خطرناک.
- کپسول آتش نشانی، یک سطل شن و دوش آزمایشگاه.
- جعبه کمک های اولیه.
- قفسه و فایل برای نگهداری کتاب‌ها، گزارش‌ها ، جداول و مدل ها.
- فایل مخصوص وسایل ایمنی ( دستکش، عینک و …).
- کمد لباس‌ها و روپوش آزمایشگاهی برای معلم و دانش‌آموزان.
- ریل‌های سقفی برای ارائه تصاویر و نیز نگهداری تجهیزات که باید در کناره سقف نصب شوند.
- هواکش و تهویه برای خروج دود و بخارات حاصل از انجام آزمایش در سه طرف آزمایشگاه.
- هود آزمایشگاهی
- پیش بینی تمهیدات لازم برای تاریک کردن کامل اتاق در مواقع لازم.
- نصب یک جدول تناوبی عنصرها (در قطع بزرگ) در جایی مناسب بر روی دیوار. از دیوارهای دیگر آزمایشگاه نیز می‌توان برای نصب سایر جدول ها، نمودارها و تصاویر علمی بهره جست.
