طبقه بندی آزمایشگاه ها بر اساس سطوح ایمنی زیستی
طبقه بندی بر اساس سطوح ایمنی زیستی جهت فراهم آوردن اطلاعاتی در خصوص روش های محافظت از کارکنان و محیط آزمایشگاه در برابر آلودگی های آزمایشگاهی و به منظور دست یافتن به استانداردها و دستورالعمل های قابل قبول در همین راستا صورت می گیرد. این اطلاعات همچنین در جهت محافظت از سلامت فرآیندهای آزمایشگاهی به واسطه کنترل انتشار انواع آلودگیها نیز کاربرد دارد. در واقع هدف اصلی از مباحث ایمنی زیستی در آزمایشگاه ها این است که اهمیت انجام هیچ آزمایشی به اندازه اهمیت تأمین ایمنی انجام آن نمی باشد . بنابراین برنامه ریزی و انجام کنترل آلودگی های زیستی جهت محافظت در برابر عفونت های آزمایشگاهی و جهت کنترل انتشار آلودگی ها، بایستی در خصوص آزمایشگاه هایی که در آنها از مواد آلوده و خطرناک استفاده میشود، مورد توجه قرار گیرد.
سطوح مختلف ایمنی زیستی بر اساس عوامل زیستی خطرساز و با توجه به مخاطراتی که برای انسان و محیط زیست دارند، در چهار سطح تعیین می شوند که در این میان، آزمایشگاه های سطح 1 ایمنی زیستی با کمترین تهدید و آزمایشگاههای سطح 4 ایمنی زیستی با بیشترین تهدید در مواجهه با فرآیندهای آزمایشگاهی روبرو هستند. در حال حاضر اغلب آزمایشگاههای تشخیص پزشکی کشور در گروه آزمایشگاه های سطح 2 ایمنی زیستی قرار دارند که شایان ذکر است که استفاده از انواع هود آزمایشگاهی جزء الزامات آماده سازی آزمایشگاه استاندارد می باشد.
سطح 1 ایمنی زیستی
آزمایشگاه سطح 1 مناسب برای کار با میکروارگانیسم هایی می باشد که در آن سطح خطر پایین است و کارکنان
آزمایشگاه مطابق با استانداردهای آزمایشگاهی به طور مناسب محافظت می شوند. ارگانیسم هایی که در این نوع از آزمایشگاه ها بررسی می شوند، باعث بروز بیماری در افراد سالم نمی شوند و فرآیندهای آزمایشگاهی ممکن است در فضای باز (خارج از هود) انجام شوند. نمونه هایی که غیرفعال شده و یا ثابت و غیرقابل تغییر هستند، ممکن است در این سطح به کار گرفته شوند. تهویه این آزمایشگاه را می توان به صورت طبیعی تأمین نمود. از نظر نوع آزمایشگاه، آزمایشگاه های آموزشی پایه و تحقیقاتی را در بر می گیرد . از نظر عملیات و عملکرد آزمایشگاهی شامل روشهای میکروبشناسی صحیح می شود.
سطح 2 ایمنی زیستی
آزمایشگاه سطح 2 مناسب برای کار با مواد حاوی میکروارگانیسم هایی است که در ارتباط با بیماری های انسان بوده و توانایی آلوده کردن از طریق بلعیدن و قرار گرفتن در معرض غشای مخاطی داشته و در محیط اطراف وجود دارند. با استفاده از روشهای میکروبیولوژیکی مناسب، آزمایش ها را میتوان در فضای باز انجام داد . البته در صورتی که خطر تولید ذرات معلق در هوا وجود داشته باشد، باید از هود لامینار یا میکروبی یا ایمنی زیستی استفاده نمود.
از نظر نوع آزمایشگاه، آزمایشگاه های ارائه دهنده خدمات بهداشتی، آزمایشگاه های تشخیصی و تحقیقاتی و آموزشی را در بر می گیرند. در این نوع از آزمایشگاه ها با طیف وسیعی از میکروارگانیسمها با ایجاد خطر متوسط کار می شود که در سطح جامعه وجود دارند و دارای بیماری زایی متفاوتی می باشند.
سطح 3 ایمنی زیستی
آزمایشگاه سطح 3 مناسب برای کار روی میکروارگانیسم های بیماری زای بومی یا غیربومی است که دارای پتانسیل انتقال از طریق هوا هستند و استنشاق آنها خطرناک بوده و یا موجب بیماری مرگبار می شود. با توجه به خطرات بالقوه ای که این عوامل بیماری زا دارند، معیارهایی برای چیدمان آزمایشگاه وجود دارد که آنها را اداره می کند و دارای امکاناتی هستند که در جهت کاهش خطر میکروارگانیسم ها برای انسان و محیط مؤثر می باشند . در این سطح ، فرآیندهای آزمایشگاهی در فضای محبوس و کنترل شده انجام می شود.
از نظر سطح ایمنی زیستی، محدود و یا محصورشده تلقی و سطح 3 را شامل می گردد . از نظر نوع آزمایشگاه، آزمایشگاه های تشخیصی تخصصی و تحقیقاتی را در بر می گیرند.
سطح 4 ایمنی زیستی
آزمایشگاه سطح 4 مناسب برای انجام آزمایشهای خطرناک با میکروارگانیسم هایی است که جان افراد را تهدید
می کنند و به سرعت در جامعه پخش می شوند. انتشار این عوامل بیماری زا از طریق ذرات معلق در هوا، به صورت بسیار خطرناکی، عامل تهدید کننده حیات محسوب می شوند. به طور کلی آزمایشگاه هایی که در آنها کشت ویروس صورت می گیرد، سطح 4 بوده و این سطح از آزمایشگاه ملزومات ویژه ای را می طلبد که بایستی در یک ساختمان مجزا در نظر گرفته شود.
از نظر نوع آزمایشگاه، شامل واحدهای تشخیصی می باشد که به منظور تشخیص عوامل بیماری زای خطرناک
(کشت میکروارگانیسم) پیش بینی می شوند. در این آزمایشگاهها با میکروارگانیسم هایی کار میشود که از طریق تنفس منتقل شده و در حال حاضر واکسن و یا روش درمانی مناسبی برای آنها وجود ندارد.
