سمپلر (میکروپیپت)، انواع مختلف ، نحوه عملکرد و نگهداری
تعریف سمپلر آزمایشگاهی یا میکروپیپت
سمپلر آزمایشگاهی یا میکروپیپت یک ابزار آزمایشگاهی رایج و ضروری است که برای انتقال دقیق و مشخص حجم مایع در محدوده میکرولیتری استفاده می شود. سمپلر ها در اشکال مختلف و حجم های متفاوتی ساخته می شوند، ولی اصول کار همه آن ها تقریبا یکسان است. اساساً سمپلرها به طریقی طراحی شده اند که به عنوان یک پیپت TD عمل کنند و در حجم های 1 میکرولیتر تا 1000 میکرولیتر موجود هستند .
ساختمان داخلی سمپلرها عموماً از اجزاء زیر تشکیل شده است:
- دکمه پر و خالی کردن که به پیستون متصل است.
- پیستون مکانیکی که با جا بجایی هوا کار می کند.
- چند حلقه لاستیکی و یک مفصل جدا کننده که بین قسمت فوقانی و تحتانی قرار دارد.
روش کار با سمپلر
پس از محکم کردن نوک سمپلر مناسب به سمپلر ، ابتدا دکمه کنترل/فشار سمپلر را به آرامی تا توقف اول دکمه پائین می آوریم. در همان حال نوک سمپلر را حدود 3 میلیمتر در مایع فرو برده و دکمه فشار را به آرامی رها می کنیم تا مایع وارد نوک سمپلر شود. برای تخلیه در لوله یا ظرف مورد نظر، با فشار مجدد دکمه تا توقف اول، محلول را با تماس به جداره ظرف به آرامی خارج کرده و پس از 3-1 ثانیه با فشار تا توقف دوم، باقیمانده محلول را نیز کاملا خارج می نمائیم.
جهت رسیدن به حداکثر دقت صحت برای میکروپیپت های با حجم 10 میکرولیتر و بیشتر توصیه می شود قبل از انتقال نمونه ، 2 الی 3 بار عمل برداشت و تخلیه از نمونه تکرار شده تا کاملا جدار داخلی نوک سمپلر به نمونه آغشته شود و سپس حجم مود نظر از نمونه منتقل شود.
برای حجم های کمتر از 10 میکرولیتر بهتر است فقط یکبار برداشت با نوک سمپلر خشک و بدون آغشتگی به نمونه انجام شود و پس از تخلیه در محل مورد نظر، جهت اطمینان از تخلیه کامل تمامی حجم درون نوک سمپلر با محلول موجود در ظرف شسته شود.
باید در نظر داشت عملکرد مطلوب سمپلر فقط با استفاده از سر سمپلرهای نو و یکبار مصرف به دست می آید، لذا از شست و شو و استفاده مجدد از سر سمپلرها می بایست خودداری شود.
جنس نوک سمپلرها
جنس نوک میکروپیپت از ترکیبات پلی پروپیلن است که موجب شده چسبندگی مایع به سطح داخلی آن خیلی کمتر از شیشه شود. نوک سمپلر را نباید شست و استفاده مجدد کرد زیرا :
- خاصیت عدم چسبندگی داخل آن از بین می رود.
- خشک کردن سمپلر برای استفاده مجدد باعث تغییر شکل و تغییر حجم مکش آن می شود.
سمپلرهای چند حجمی
از این نوع سمپلر یا میکروپیپت ها برای برداشتن حجم های متفاوت از نمونه بدون نیاز به تعویض سمپلر و تنها با چرخاندن دسته پیستون حجم دلخواه انتخاب می شود. در سمپلرهای متغیر توصیه می شود برای کاهش حجم سمپلر و تنظیم آن، دکمه کنترل را به آرامی تا رسیدن به حجم انتخابی بچرخانید و برای افزایش حجم بهتر است دکمه کنترل را ابتدا تا کمی بیشتر از حجم مورد نظر بچرخانید و سپس در خلاف جهت با کم کردن حجم به مقدار مورد نظر برسید.
طرز پی پت کردن سمپلر
باید دید مایعی که میخواهیم جابجا کنیم دارای چسبندگی هست یا خیر، بر این اساس دو روش برداشت نمونه توسط سمپلر وجود دارد :
- روش مستقیم : از این روش برای برداشت مایعات استانداردی چون آب ، سالین رقیق و اسید و بافر رقیق استفاده می شود و به علت عدم چسبندگی و روان بودن محلول های فوق خطای نمونه برداری نخواهیم داشت.
- روش معکوس : از این روش برای برداشت محلول های چسبنده و یا با فشار بخار بالا استفاده می شود. چنانچه محلول های چسبنده به روش مستقیم نمونه برداری شوند، هنگام تخلیه مقداری از محلول به جداره نوک سمپلر می چسبد و باعث ایجاد خطای نمونه برداری می شود، ولی در روش غیر مستقیم میزان مورد نظر با دقت بیشتری تخلیه شده و باقی مانده آن را دور می ریزیم.
مقادیر مجاز عدم دقت و عدم صحت
با توجه به تفاوت کیفیت ساخت میکروپیپت ها که متاسفانه در بعضی موارد با کاهش مقادیر عدم صحت و عدم دقت ارائه شده سازندگان همراه می باشد، حداکثر میزان قابل قبول عدم دقت 3%- 2% و حداکثر میزان قابل قبول عدم صحت 5%- 3% توسط مراجع ذیصلاح پیشنهاد شده است.
چه نکاتی هنگام کار با سمپلر باید رعایت نمود؟
برای استفاده بهتر از سمپلرها و نیز افزایش کارایی و کاهش استهلاک سمپلرها می بایست به نکات اشاره شده زیر توجه کافی داشته باشیم که این موارد عبارتند از:
- هرروز قبل از شروع کار با سمپلر چندین بار دکمه پیستون را بالا و پاین ببرید تا روغن روان کننده در سراسر پیستون انتشار یابد و کار با آن آسان شود.
- مراقب هرگونه ضربه به سمپلر باشید، چون ضربه به سمپلر می تواند این وسیله را از کالیبراسیون خارج نماید.
- انتخاب سر سمپلر مناسب برای جلوگیری از ورود مایع به قسمت های داخلی سمپلر
- عمود نگهداشتن سمپلر هنگامی که مکش انجام می شود.
- نوک سمپلر را نباید با دستمال کاغذی خشک کرد.
- هنگام کشیدن مایعات داغ و یا سرد باید حرارت نوک سمپلر متعادل با حرارت نمونه باشد تا از انقباض و یا انبساط نوک سمپلر جلوگیری شود.
- درصورت مکش محلول های اسیدی و سایر محلول ها با خاصیت خورندگی باید بخش نگهدارنده نوک سمپلر باز شده و و پیستون و حلقه پلاستیکی بخوبی با آب مقطر شسته شود.
- برای تخلیه محتویات ، نوک سمپلر را به جدار لوله مورد نظر تحت زاویه 10 تا 40 درجه تماس می دهیم.
- تماس دست با نوک سمپلر آلوده ممنوع است.
- هرگز نباید سمپلر های حاوی محلول به پهلو روی میز گذاشته شود.
- هرگز نباید سمپلرهای متغیر را بر روی حجمی خارج از محدوده حجم ادعائی آن تنظیم کرد.
نحوه مراقبت و نگهداری سمپلر
نگهداری میکروپیپت بر اساس دستورالعمل سازنده انجام می پذیرد، ولی مطالب ذیل در مورد بیشتر انواع سمپلرها صادق می باشد.
- توصیه می شود هردو هفته یک بار و یا هرموقع که احساس کردید پیستون سمپلر سفت شده، دیواره استوانه و محل استقرار واشر لاستیکی را از روغن پاک کرده و روغن کاری مجدد نمایید.
- اگر مایعات به داخل سمپلر نفوذ کرده ، باید سمپلر را باز و تمام قسمت های داخلی آن را خشک کنیم.
- هر 6-3 ماه یک بار واشر لاستیکی ، سیم تمیز کننده و روغن روان کننده سمپلر را تعویض نمایید.
- پس از هر نوبت استفاده از سمپلر آن را به طور عمودی قرار دهید.
- سمپلر باید هر سه ماه یک بار کنترل کیفی شود.
- کلیه قسمت های خارجی اغلب سمپلرها را می توان با محلول صابون تمیز کرد و پس از آبکشی با آب مقطر در دمای اتاق خشک نمود.
- برای ضد عفونی کردن سمپلر ، محلول 60% ایزوپروپانل توصیه می شود. برخی از انواع سمپلر نیز قابل اتوکلاو هستند.
- پس از شست و شوی سطوح خارجی و تمیز کردن بخش نگه دارنده نوک سمپلر باید پیستون با مقدار کمی از روغن همراه سمپلر، که اغلب روغن سیلیکون می باشد، روغن کاری شود.
- برای تمیز کردن قسمت های داخلی سمپلر باید به راهنمای همراه سمپلر مراجعه شود.
مطالعه مقاله زیر نیز توصیه می گردد: