پیپت چیست و نحوه استفاده از آن چگونه است؟
نحوه استفاده از پیپت در آزمایشگاه
پیپت چیست؟
پیپت ها (Pipette) ابزارهایی برای انتقال یا اندازه گیری حجم های کوچک مایعات ، از یک ظرف به ظرف دیگر با دقت بسیار هستند. مدل های مختلفی از پیپت ها موجود می باشد. ابتدا آنها از شیشه ساخته می شدند، اما امروزه بصورت پیپت های پلاستیکی نیز در بازار موجود هستند و انواع متفاوتی دارند. اخیراً پیپت های با کنترل الکتریکی نیز وارد بازار شده اند. تاکید این مقاله در مورد پیپت های حجم ثابت و پیپت های حجم متغیر با کنترل مکانیکی است. همچنین درباره نگهداری و کالیبراسیون پیپت های مکانیکی و کاربرد پیپت ها نیز صحبت خواهیم کرد.
کاربرد پیپت
از کاربرد پیپت ها میتوان به استفاده از آنها در آزمایشگاه های بالینی و تحقیقاتی برای برداشت حجم های کم مایعات با دقت زیاد اشاره کرد. این قطعات مصرفی کاربردشان در دقت و سرعت در انجام آزمایشات آزمایشگاهی است که با حجم های متفاوت و در انواع شیشه ای و پلاستیکی در بازار عرضه میشوند. پیپت ها معمولاً یکبار مصرف هستند ، اما برخی از آنها که عمدتاً جنسشان شیشه ای است میتوانند به دفعات بیشتر نیز مورد استفاده قرار گیرند.
توصیه ها و الزامات استفاده از پیپت
برای استفاده از پیپت ، آزمایشگاه باید به طور مطلوب تمیز و از نور کافی برخوردار باشد.
شرایط عمومی استفاده عبارت است از:
- از ثابت ماندن دمای اتاق در ۲۰ درجه سانتیگراد و تغییرات دمای ۵± درجه سانتیگراد (بین ۳۰–۱۵ درجه) اطمینان حاصل نمایید.
- از رطوبت نسبی اتاق (50%<) اطمینان حاصل کنید. پیپت ها و نمونه ها و مواد مایع باید در شرایط آزمایشگاه پایدار باشند. معمولاً پیشنهاد شده است که این مواد ۲-۳ ساعت قبل از انجام آزمایش به دمای اتاق برسند.
- اگر از مواد سمی و یا موادی که احتمال خطرات بیولوژی دارند استفاده می شود، از لوازم ایمنی و محافظ مناسب استفاده کنید.
- از قرار گرفتن پیپت در حالت عمودی در محلول اطمینان حاصل کنید. این حالت از دقت در انتقال می کاهد!
- بطور کلی نباید آنها را در زیر نور مستقیم خورشید نگهداری کنید تا بتوانید از کاربرد پیپت ها بدرستی استفاده نمایید.
- از توصیه های سازنده برای حداقل قابلیت قرارگیری (Minimum Immersion Depth) سرسمپلر و پیپت در مایع آگاه باشید. این مقدار با توجه به نوع و گنجایش پیپت متفاوت است. یک راهنمای عمومی در جدول زیر برای این منظور ارائه شده است.
جدول حداقل قابلیت قرارگیری سرسمپلر با توجه به گنجایش حجم پیپت
- بعد از پر کردن سرسمپلر، قطرات روی نوک سرسمپلر را تمیز نمایید. برای این کار نوک سرسمپلر را آهسته به دیواره لوله آزمایش بزنید. استفاده از کاغذ جاذب ممکن است لازم شود، در این صورت بیشتر باید دقت نمود تا از آلودگی احتمالی جلوگیری گردد.
- محلول داخل سرسمپلر را در لوله آزمایش خالی کنید. این کار را با تماس نوک سرسمپلر به دیواره لوله آزمایش انجام دهید. نوک سرسمپلر باید با زاویه ۴۵-۳۰ درجه و ۱۰-۸ mm بالاتر از سطح مایع با دیواره لوله تماس داشته باشد.
- برای افزایش صحت پیپت، سرسمپلرها را مرطوب کنید. برای این کار حجم کمی از محلول کاری را چند بار برداشت و داخل ظرف پسماند خالی نمایید. این کار از تشکیل حباب های هوا مخصوصا در محلول های غلیظ و یا مواد آب گریز (Hydrophobic) خودداری می کند. همچنین سبب مرطوب شدن یکنواخت دیواره داخلی سرسمپلرها و پیستون می شود. این عمل برای کاربرد پیپت ها با حجم µl10 و یا کمتر ضروری نمی باشد.
انواع پیپت
این وسیله دارای انواع تک شیشه ای تا انواع پیچیده قابل تنظیم و نیز پیپت های الکترونیکی هستند. پیپت هایی که بین ۱ تا ۲۰۰ میکرولیتر را توزیع می کنند میکروپیپت نامیده می شوند ، در حالیکه ماکروپیپت ها حجم بالاتری از مایع را توزیع می نمایند.
پیپت مدرج
پیپت مدرج که پیپت مهر (Mohr) نیز نامیده می شوند، حجم های کالیبره و اندازه های متفاوتی دارند و حجم آنها با محاسبه اختلاف سطح مایع ، قبل و بعد از توزیع مایع بدست می آید. پیپت سرولوژیکی نوع دیگر این وسیله مدرج است که معمولا دارای اندازه های مختلف هستند. باید توجه داشت وقتی یک مایع را با این وسیله اندازه گیری می کنیم برای خواندن حجم محتوی آن باید در حالتی که این وسیله عمودی نگه داشته می شود و هم سطح با چشم است، سطح پایینی هلالی مایع را که هم تراز با عدد مربوطه روی این وسیله است قرائت کرد.
پیپت حجم سنجی
این امکان را به استفاده کننده می دهد که مقادیر دقیق محلول را اندازه گیری نماید. این نوع وسیله معمولا درمحلول سازی در آزمایشگاه استفاده می شود. بعضی از این نوع ابزار سنجش دارای یک حباب یا برآمدگی در قسمت وسط خود هستند. این نوع وسیله مدرج نیستند و تنها یک حجم خاص را اندازه گیری می کنند و دقیق تر از نوع سرولوژیک هستند. این وسیله ساده یا حبابی دارای اندازه های گوناگون هستند.
پیپت پاستور و پیپت یکبار مصرف
کارایی این وسیله در اموری چون بیرون آوردن سرم از لوله حاوی لخته و یا پلاسما از لوله حاوی داروی ضد انعقاد خون است. پیپت یکبار مصرف از پلاستیک ساخته می شود و پیپت پاستور و یا همان قطره چکان معمولا دارای یک بخش فوقانی مکش، دارای قابلیت استفاده مجدد و یک بخش تحتانی شیشه ای یکبار مصرف است که برای حجم مشخصی کالیبره نشده است ، بلکه الزاما شبیه به یک قطره چکان بزرگ است.
پیپت الکترونیکی
این وسیله تنوعی از شاخص های کاربردی قابل برنامه ریزی ایجاد می کند. این وسیله دارای انواع تک کاناله یا چند کاناله هستند و فاصله بین نوک ها در نوع چندکانالی می تواند فواصل ۹ تا ۱۴ میلیمتر را با یک تنظیم ساده تغییر دهد و این امکان رافراهم می آورد تا بتوان نمونه را از هر نوع جا لوله، میکروپلیت و یا جعبه های افقی ژله ای جابجا کرد. نوک قابل تنظیم این وسیله می توانند به طور همزمان، چندین نمونه مختلف را جابجا کند. این وسیله دارای یک مانتیور کوچک با قابلیت برنامه ریزی هستند و حافظه آنها میتواند شش برنامه را اجرا کند.
پیپت برال
این وسیله یک پیپت یک قطعه ای است که از پلاستیک نرم (پلی اتیلن) ساخته می شود و حباب آن به انتهایش وصل است.
پیپت ESR
این وسیله پیپت های شیشه ای بلندی هستند که از قسمت سر به انتها از ۰ درجه بندی شده اند و برای تست بررسی سدیم انتاسیون گلبولهای قرمز خون (ESR) استفاده میشوند. خون داخل این وسیله تا عدد ۰ کشیده شده و بعد از طی ۱ ساعت میزان رسوب گلبولها از عدد ۰ تا جایی که پلاسما شفاف وجود دارد خوانده میشود.
محصولات مرتبط:
روش کار با پیپت
- درصورت استفاده از پیپت لازم است تا در ابتدا آن را بصورت عمود، از قسمت بالای خط نشانه نگه دارید. (باید توجه شود که در صورت کار با پیپت حبابدار آن را از قسمت حباب نگیرید چرا که گرمای دست باعث خارج شدن پیپت از کالیبره بودن می شود).
- پس از وارد کردن پیپت بصورت عمود درون محلول، با کمک پوآر ، پیپت را از مایع پر کنید. (برای پر کردن پیپت و به حجم رساندن آن باید خط نشان بصورت عمود باشد).
- پس از پرکردن پیپت ، برای خارج کردن مایع ، باید پیپت را در بالای ظرف مورد نظر نگه دارید و سپس محلول را با کمک شیر خروج مایع پوآر به درون ظرف بریزید.
- با تماس نوک پیپت به دیواره ظرف، مایع درون پیپت را تا قطره آخر خارج کنید. (البته ممکن است باز هم مقدار کمی از مایع درون پیپت باقی بماند که برای خروج آن هرگز در پیپت ندمید ، چرا که این مقدار از قبل محاسبه و در خطای پیپت نوشته شده است)
نکات لازم جهت استفاده از پیپت در آزمایشگاه
- در هنگام کار با پیپت و پیپت کردن هرگز از دهان استفاده نکنید. برای این کار می توانید از حباب مخصوص و پوآر پیپت استفاده نمایید. (باید توجه شود که در صورت پیپت کردن با دهان باید با قرار دادن پنبه در قسمت دهانه، از وارد شدن مایع به دهان جلوگیری نمایید).
- برای برداشتن و خارج کردن محلول ، باید پیپت را بصورت عمود نگه دارید.
- هرگز برای خروج مایعات ، در داخل پیپت فوت نکنید.
- در صورت استفاده از مواد سمی و خطرناک ، لازم است تا تمام نکات ایمنی را رعایت نمایید.
- در هنگام کار با پیپت ، به حجم های مختلف پیپت که با کد بندی های رنگی مشخص شده اند توجه نمایید.
نحوه نگهداری از پیپت
- جهت نگهداری از پیپت لازم است تا هر روز آن را با شوینده و محلول های مناسب و مخصوص تمیز نمایید. (البته باید مواظب باشید تا در هنگام شست و شو، نوک پیپت نشکند و ترک بر ندارد ، چرا که در اینصورت دقت خود را از دست داده و دیگر کالیبره نیست)
- پیپت ها را استریل کنید. (البته باید توجه شود که استریل شدن آنها باید مطابق دستورات سازنده باشد ، زیرا که بعضی از آن ها با درجه حرارت ۱۲۱ درجه سانتی گراد و برخی دیگر با جدا شدن تمام اجزا از هم استریل می شوند)
- در صورت استفاده از پیپت برای جابجایی مواد زیان آور و خورنده لازم است تا قبل از استفاده مجدد آن را کاملا تمیز و استریل و حتی در صورت لزوم آن را از مراحل کاری حذف کنید.
مطالعه مقاله زیر نیز به شما توصیه می گردد: